Telefoneren tijdens de Tweede Wereldoorlog

5 mei 2014 - Door Stefan

Vandaag, 5 mei, is het Bevrijdingsdag. Op deze dag herdenken we de bevrijding van de Duitse bezetting door de geallieerden, een dag die voor Nederland tevens het einde van de oorlog betekende. Wij hebben gekeken hoe het toen zat met de telefoons.

Tegenwoordig kun je iedereen, altijd, vanaf bijna elk punt op deze planeet bereiken via de telefoon. Rond de aarde hangen er talloze satellieten, er staan velen zendmasten en er zijn miljoenen mobiele telefoons en vaste telefoons in de omloop. Bijna 70 jaar geleden was de situatie echter heel anders, en al helemaal tijdens de oorlog.

De ‘mobiele’ telefoon tijdens de Tweede Wereldoorlog

Hoewel het al tientallen jaren geleden is en de eerste mobiele telefoons pas in de jaren 80 het daglicht zagen werden er tijdens de Tweede Wereldoorlog ook al ‘mobiele’ telefoons gebruikt. Deze veldtelefoons wogen vaak enkele kilo’s en werkten op batterijen, externe stroom en vaak was er ook de mogelijkheid een telefoon op te winden. Om te kunnen bellen kon er in sommige gevallen gebruikgemaakt worden van radiofrequenties maar meestal werd er een kabel gespannen. Een van de lichtere varianten van zo’n kabel woog 8,5 kilo per kilometer en had een maximaal bereik van zo’n 8 kilometer. De veldtelefoons werden voornamelijk gebruikt voor het aansturen van troepen en het doorgeven van informatie vanaf het front.

Nu weegt je telefoontje vaak rond de 100 gram. Kun jij je voorstellen dat je telefoon tegen de 5 kilo weegt en dat je, mits je genoeg kabel bij je hebt, slechts 8 kilometer bereik hebt?

Niet zomaar bellen wanneer je maar wilt

Naast de veldtelefoon waren er uiteraard ook nog de vaste telefoons. Ook deze werkten via kabels, al hingen deze aan masten. Verder is het redelijk vergelijkbaar met hoe het nu gaat (behalve dan dat de techniek nu véél verder is). Je had een basis met daarop een hoorn en een schijf met nummers. Door de schijf te draaien kon je nummers kiezen en daarna werd je gedraaide nummer gebeld. Vervolgens kon je je telefoontje plegen en als je klaar was legde je de hoorn weer op de basis waardoor de verbinding verbroken werd. Ook was het tijdens de Tweede Wereldoorlog mogelijk om gesprekken over lange afstanden te voeren.

Telefoonlijnen konden in de jaren 40 maar een beperkte hoeveelheid internationale gesprekken aan en daarom werden een paar regels ingesteld. Amerikaanse militairen die overzees vochten hadden namelijk de mogelijkheid naar huis te bellen en om die gesprekken te kunnen voeren werd mensen in Amerika gevraagd tussen bepaalde uren niet (over lange afstand) te telefoneren.

“De avond de beste tijd een man in dienst naar huis kan bellen. Dat is goed om te onthouden als je de drang hebt een telefoontje te plegen over een lange afstand tussen 19:00 en 22:00. Als het niet belangrijk is dan hopen we dat je niet belt. Laat de mannen in dienst de eersten zijn op de lijnen.”

Kun jij je voorstellen dat je rond bepaalde uren niet het internet op mag omdat je anders de lijnen teveel kunt belasten? Tussen 7 en 10 niet Facebooken of WhatsAppen en geen Snapchats versturen naar je vrienden bijvoorbeeld. Dat is nu bijna niet voor te stellen!

Ook was het tijdens de oorlog niet mogelijk om extra telefoonlijnen te produceren omdat al het materiaal naar de productie van munitie, schepen, bommenwerpers en ander militair materieel ging. Ook was er dringend behoefte aan ‘switchboard operators’. Hun taak was om lange afstand telefoontjes door te schakelen naar de juiste ontvanger. Dagelijks kwamen er duizenden telefoontjes binnen die allemaal doorgeschakeld moesten worden. Er is sinds de bevrijding dus een hoop veranderd wat betreft telefonie en de dingen we nu als vanzelfsprekend zien zijn dat niet altijd geweest!